Tradycyjne kartacze z Podlasia

„Kartacz – historyczny pocisk artyleryjski składający się z lekkiej obudowy wypełnionej kulistymi lotkami”…. ale ja nie o tym! Kartacze, o których dziś chcę opowiedzieć, to na pierwszy rzut oka takie większe pyzy. Ale oprócz wielkości, zdecydowanie różni je też sposób wykonania. Mimo, iż zarówno pyzy i kartacze zrobione są w znaczącej części z ziemniaków.

Kartacze, to kolejne po babce ziemniaczanej danie z mojego rodzinnego „Podlasia”. Cudzysłowu użyłam umyślnie, ale dzisiaj już nie będę się rozpisywać i tłumaczyć dlaczego dziś, termin „Podlasie” jest niewłaściwy i obejmuje w dużej części ziemie, które Podlasiem nie są, a nie odnosi się do tych, które są z nim historycznie związane… Tak czy siak kartacze to tradycyjne danie regionu dziś nazywanego Podlasiem, wywodzące się z Litwy, gdzie są nazywane cepelinami. Kartacze to także jeden ze smaków mojego dzieciństwa, wakacji spędzanych u babci na wsi.

Najbardziej popularne obecnie „nadzienie” kartaczy to mielone mięso, ale kiedyś z dużym powodzeniem wypełniało się je serem, kindziukiem, kapustą i grzybami, a nawet makiem.

Trzeba włożyć sporo pracy, aby zrobić takie prawdziwe, dobre kartacze i co więcej – podobno często się nie udają. Ale ćwiczenie czyni mistrza 🙂

Historia kartaczy – kulinarna podróż na Podlasie

Kartacze z Podlasia to jedno z najpopularniejszych dań regionalnych, które od lat zachwyca smakiem i prostotą wykonania. Wywodzą się z kuchni kresowej, gdzie znane są również jako oryginalne litewskie kartacze. W Polsce największą popularność zdobyły na Podlasiu, gdzie stały się symbolem tradycyjnej kuchni regionu.

Choć ich nazwa brzmi zagadkowo, kartacze to nic innego jak owalne kluski ziemniaczane nadziewane mięsem, kapustą i grzybami lub serem. Podobne dania znajdziemy na Litwie – tam występują jako cepeliny, choć technika przygotowania i smak mogą się nieco różnić.

Kartacze z gotowanych ziemniaków

Kartacze z gotowanych ziemniaków to nie kartacze. To pyzy (nie te poznańskie). W tej kwestii nie idę na żadne kompromisy.

Kartacze z kapustą i grzybami

W tej kwestii idę na kompromisy. Bo to wersja postna. W wielkim świecie nazywana wegańskimi kartaczami. Dla tych, którzy wolą opcje bezmięsne, idealnym wyborem będą kartacze z kapustą i grzybami. Wystarczy zastąpić farsz mięsny mieszanką kiszonej kapusty i suszonych grzybów podsmażonych z cebulą. To tradycyjna, aromatyczna alternatywa często serwowana na Podlasiu w okresie świąt.

Kartacze z serem – nowoczesny twist

Coraz większą popularność zdobywają kartacze z serem – głównie z białym serem twarogowym lub wersje na słodko z dodatkiem wanilii i cukru. Ta nietypowa odmiana kartaczy to doskonały pomysł na lekki obiad lub deser, który może przypaść do gustu najmłodszym.

Kartacze czy cepeliny – czym się różnią

Choć kartacze i cepeliny są do siebie podobne, istnieje kilka subtelnych różnic. Cepeliny, popularne na Litwie, często przygotowywane są wyłącznie z tartych surowych ziemniaków i mają bardziej gęste ciasto. Kartacze natomiast łączą ziemniaki surowe i gotowane, co sprawia, że ich konsystencja jest delikatniejsza. W Polsce częściej eksperymentuje się też z farszami.

Tradycyjne kartacze z Podlasia – składniki:

– 2 kg ziemniaków obranych

– 1 kg ziemniaków gotowanych w mundurkach

– 40 dag mielonej wieprzowiny
– 30 dag mielonej wołowiny

– 2 cebule,

– sól, majeranek, pieprz

– 20 dag boczku

– olej rzepakowy

– 1 ząbek czosnku

– ewentualnie mąka ziemniaczana

Tradycyjne kartacze z Podlasia – przygotowanie:

Ziemniaki ścieramy na tarce i odciskamy przez ścierkę. Wodę, która została z odciskania ziemniaków, odstawiamy w misce na bok. Gdy na dnie zbierze się krochmal (skrobia), dodajemy go do ciasta. Następnie dodajemy gotowane ziemniaki przeciśnięte przez praskę lub zmielone w maszynce do mielenia mięsa. Całą masę mieszamy i doprawiamy. Jeśli jest za rzadka, dodajemy mąkę ziemniaczaną.

Obie cebule obieramy i siekamy. Jedną z nich podsmażamy na oleju wraz z przeciśniętym przez praskę czosnkiem. Mięso wieprzowe i wołowe wkładamy do miski. Dodajemy podsmażoną cebulę, sól, pieprz i majeranek – dokładnie mieszamy.

Z ciasta ziemniaczanego formujemy wałek, z którego odkrajamy kolejno kawałki grubości około 2 cm. Na każdym kładziemy łyżkę masy mięsnej. Ciasto dokładnie zlepiamy, formując okrągłe kluski. Wrzucamy je do wrzącej i osolonej wody o gotujemy około 50 minut.

Podsmażamy druga, niewykorzystaną wcześniej cebulę, wraz z pokrojonym w kostkę boczkiem. Gdy kartacze są gotowe, polewamy je cebulą i boczkiem.

Smacznego!!

Najczęściej zadawane pytania na temat kartaczy

1. Czy kartacze można mrozić?

Tak, kartacze świetnie nadają się do mrożenia. Najlepiej zrobić to przed ugotowaniem. Wystarczy umieścić je na tacce, zamrozić, a następnie przełożyć do woreczków.

2. Dlaczego kartacze się rozpadają?

Rozpadanie się kartaczy może wynikać z niedostatecznego odciśnięcia wody z ziemniaków lub braku skrobi w cieście. Ważne jest, aby ciasto było odpowiednio zwarte.

3. Jakie sosy najlepiej pasują do kartaczy?

Najpopularniejsze dodatki to skwarki z boczkiem, cebulka przesmażona na maśle oraz sos śmietanowy z koperkiem.

4. Czy kartacze można przygotować bezglutenowe?

Tak, wystarczy zastąpić mąkę ziemniaczaną innym bezglutenowym zamiennikiem, np. mąką ryżową.

5. Czy kartacze zawsze muszą być z mięsem?

Nie, farsz może być dowolny. Popularne opcje to kapusta z grzybami, ser czy farsz warzywny.

6. Dlaczego kartacze ciemnieją?

Kartacze mogą ciemnieć, jeśli starte ziemniaki nie zostały odpowiednio szybko odciśnięte lub jeśli masa ziemniaczana była zbyt długo wystawiona na działanie powietrza. Aby tego uniknąć, można dodać odrobinę kwasku cytrynowego do masy ziemniaczanej.

7. Dlaczego kartacze są twarde?

Twardość kartaczy często wynika z braku odpowiednich proporcji ziemniaków surowych i gotowanych lub zbyt małej ilości skrobi. Warto zwrócić uwagę na dokładne odmierzenie składników.

8. Jak zrobić kartacze bez mięsa?

Aby przygotować kartacze bez mięsa, wystarczy zastąpić farsz mięsny innym nadzieniem, np. kapustą z grzybami, białym serem z ziołami lub mieszanką warzyw. Proces przygotowania ciasta pozostaje taki sam jak w wersji mięsnej.

Sylwia

Cześć! Jestem Sylwia. Lubię dobre jedzenie i ładne rzeczy. I podróże. Mieszkam na podlaskiej wsi. Od kilku lat interesuję się permakulturą i jej narzędzia wykorzystuję w siedlisku, w którym mieszkam. Placki ziemniaczane for life, sernik tylko z rodzynkami, marcepan bliski mojemu sercu, Makłowicz na prezydenta.